Τυπολογία σκαφών

Στα ναυπηγεία των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων ναυπηγήθηκαν, από τον 18ο αιώνα έως σήμερα, εκατοντάδες χιλιάδες ξύλινα σκάφη, που τα μεγέθη τους, η μορφή τους αλλά και η ιστιοφορία τους, όταν και αν υπάρχει, ποικίλει. 

Τα ναυπηγικά τους χαρακτηριστικά αποτελούν ίσως τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο ταξινόμησης των σκαφών. Σύμφωνα με τον Δαμιανίδη (1998), που η τυπολογία του υιοθετείται εδώ πλήρως, οι ερευνητές «έχουν υιοθετήσει κατά καιρούς διάφορα κριτήρια για την τυπολογία της γάστρας των παραδοσιακών σκαφών» με το πιο συχνό να είναι «το σχήμα της πλώρης και της πρύμνης». Για τον ίδιο και σε ό,τι αφορά στα σκαριά του Αιγαίου, δύο κριτήρια αρκούν και αυτά είναι «η κατασκευαστική μορφή της πρύμνης» και «οι σχεδιαστικές μέθοδοι με τις οποίες προκύπτουν τα σχήματα των βασικών στοιχείων του σκάφους». Έτσι, βάσει αυτών των δύο κριτηρίων, προκύπτει η ακόλουθη ταξινόμηση για τις γάστρες των σκαφών: 

  1. οξύπρυμνα σκάφη (τρεχαντήρι, γατζάο, γαΐτα, τσερνίκι, πέραμα, τράτα), 
  2. σκάφη με άβακα στην πρύμνη (βαρκαλάς, μπομπάρδα, συμιακή σκάφη, υδραίικος βαρκαλάς, χανιώτικη γαΐτα), 
  3. σκάφη με έντονη κυρτότητα (λίμπερτυ) και 
  4. σκάφη με ελλειψοειδή πρύμνη (καραβόσκαρο).